Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy
Wydział Dyrygentury, Jazzu i Edukacji Muzycznej
Kierunek: jazz i muzyka estradowa

Judyta Weronika Wenda
Musical. Rozwój gatunku, czasy współczesne

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dra hab. Piotra Salabera, profesora uczelni
Bydgoszcz 2020

Spis treści

Spis treści — 2

Wstęp — 3

ROZDZIAŁ I: Tło historyczne – powstanie gatunku — 5
1.1 Synkretyzm gatunkowy — 5
Opera — 6
Operetka — 7
Opera balladowa — 7
Melodramat — 8
Variété — 9
Wodewil — 9
Rewia — 9
Minstrel show — 10
Burleska — 11
Extravaganza — 12
Komedia muzyczna — 12
Jazz — 13
1.2 Krystalizacja gatunku — 13
1.3 Przestrzeń rozwoju — 15

ROZDZIAŁ II: Musical amerykański. Droga nowej formy dramatyczno-muzycznej od początków XX w. po czasy współczesne — 17
2.1 Filary i specyfika amerykańskiego teatru muzycznego — 17
2.2 Lata 20. i 30. Wielki kryzys — 22
2.3 Film a musical — 24
2.4 Złote lata musicalu — 27
2.5 Concept musical, rock’n’roll i kontrkultura — 33
2.6 Kryzys gatunku — 37
2.7 Lata 90. i XXI w. — 38

ROZDZIAŁ III: Europejska odpowiedź na Broadway — 42
3.1 West End — 42
3.2 Sukcesy tytułów francuskich — 47

ROZDZIAŁ IV: Rozwój gatunku w polskim teatrze muzycznym — 50
4.1 Początki musicalu w czasach PRL-u — 50
4.2 Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni — 53
Czas działalności Danuty Baduszkowej — 54
Teatr Andrzeja Cybulskiego i Jerzego Gruzy — 57
Lata 90. — 59
Ostatnie dwie dekady XXI w. Teatru Muzycznego w Gdyni — 60
4.3 Musical w Polsce w latach 70., 80. i 90. — 61
4.4 Polski teatr muzyczny współcześnie — 64

Zakończenie — 66

Bibliografia — 68

Fragment pracy

Zakończenie

„Trajektoria popularności musicalu na przestrzeni lat jest wyjątkowo spolaryzowaną krzywą wzlotów i upadków. Owa dwubiegunowość, a więc z jednej strony swoista mania, z drugiej zaś ignorancja i obojętność zarówno publiczności, jak i twórców wobec tego gatunku, bezsprzecznie wpisana jest w szeroko rozumiany kontekst historyczny. W tym jakże pojemnym stwierdzeniu mieścić się będą przemiany społeczno-kulturowe, rozwój przemysłowy, obwarowania polityczne oraz, przede wszystkim, przemijalność mód rozmaitych obszarów działalności człowieka, także pozaartystycznych”144.

Celem niniejszej pracy było usystematyzowanie informacji dot. rozwoju i historii musicalu, oddanie mnogości czynników, jakie miały wpływ na jego ukształtowanie, a także ukazanie różnorodności i wyjątkowości gatunku.

„Historia musicalu to właściwie historia stopniowej integracji jego poszczególnych elementów. Ale jest ona również historią coraz to głębszej tematycznej penetracji wszystkich dziedzin życia, coraz to radykalniejszego odchodzenia od konwencji i banału”145.

Praca ma również za zadanie zaznaczyć jak dużą odwagą w łamaniu wielu zastanych tendencji charakteryzowali się twórcy pierwszych musicalowych tytułów – to publiczność i realizowanie tematów bliskich odbiorcom stają się priorytetem przy realizacji dzieła.

„Dopiero musical przestał trzymać się bezpiecznej odległości od prawdy życiowej, nie cofając się przed tematami drastycznymi i rezygnując z operetkowych stereotypów i konwencji”146.

„Każdy z elementów przedstawienia podporządkowany jest fabule. W przeciwnym wypadku publiczność nie uwierzy twórcom spektaklu i nie zostanie sprawdzona jej zdolność do empatii. Bo nie jest ważne, czy bohaterem musicalu jest francuski galernik, żydowski skrzypek, wietnamska prostytutka, czarownica o zielonej karnacji, stara kotka czy młody lew – liczy się to, czy rozpoznamy w bohaterach samych siebie. Bo tylko wtedy musical ma sens”147.

W ostatnim rozdziale zawarte są również obserwacje rozwoju musicalu w polskim teatrze muzycznym. Niesprzyjające warunki ekonomiczne, polityczne oraz społeczne w pierwszych dziesięcioleciach istnienia musicalu w Polsce nie pozwoliły na dynamiczny rozkwit gatunku. Jednocześnie czasy współczesne pokazują, że zainteresowanie gatunkiem wciąż wzrasta, a zapotrzebowanie na sprowadzanie znanych zagranicznych tytułów oraz realizacja autorskich dzieł przynosi efekt w postaci wypełnionych sal i wzrastającej liczby sprzedanych biletów.

„Trudno oczekiwać by amerykański model struktury musicalu udało się przeszczepić w tej samej postaci na polski grunt. Jednak stałe cechy tego gatunku, takie jak zintegrowanie poszczególnych elementów spektaklu oraz powiązanie warstwy muzycznej z kulturą popularną, z pewnością mogły stać się wzorem dla twórców polskich musicali. Dlatego podczas analizy poszczególnych tytułów należy mieć w pamięci cechy amerykańskich pierwowzorów gatunku. Spośród nich szczególnie istotnym kryterium oceny danego utworu jest integralność struktury […]. Spektakle, w których rozmaite żywioły muzyczno-dramaturgiczno-ruchowe splatają się w jedną artystyczną całość, dyktują historię popularnego teatru muzycznego”148.

Ufam, że niniejsza praca pozwoli przybliżyć jak niezwykle różnorodnym, złożonym i inspirującym gatunkiem jest musical, zarówno dla twórców, wykonawców i publiczności, której w polskich teatrach muzycznych wciąż przybywa. Oby ta tendencja niezmiennie się utrzymywała i – co za tym idzie – pozwalała na ciągły rozwój gatunku na tutejszym gruncie, zarówno przy autorskich dziełach jak i własnych interpretacjach musicali zagranicznych.

—

144 B. Fiołek-Lubczyńska i in., dz. cyt., s. 11.

145 A. Marianowicz, dz. cyt., s. 19.

146 Tamże, s. 6.

147 D. Wyszogrodzki, dz. cyt., s. 9.

148 J. Mikołajczyk, dz. cyt., s. 5.